ತಾಳಗುಂದ
ತಾಳಗುಂದವು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿಕಾರಿಪುರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಒಂದು ಸುಂದರ ಸ್ಥಳ. ತಾಳಗುಂದವು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ದಿಂದ 77 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಶಿಕಾರಿಪುರದಿಂದ 26 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಹಿಂದೆ ಈ ಊರನ್ನು ಸ್ಥಾನಗುಂಡೂರು ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ತಾಳಗುಂದವು ಕನ್ನಡದ ಮೊದಲ ರಾಜವಂಶವಾದ ಕದಂಬರ ಕಾರಣದಿಂದ ಪ್ರಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಪ್ರಣವೇಶ್ವರನಿಗೆ ದೇವಾಲಯವು ತಾಳಗುಂದದಲ್ಲಿದೆ. ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಚಪ್ಪಡಿ ಇದೆ. ಅದರ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಂಬವಿದೆ. ಕಂಬದ ಶಾಸನಗಳನ್ನು 5ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಂತಿವರ್ಮನ (ಮಯೂರಶರ್ಮನ ವಂಶಸ್ಥ) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಶಾಸನದ ಲೇಖಕ ಕುಬ್ಜ, ಶಾಂತಿವರ್ಮನ ಆಸ್ಥಾನ-ಕವಿ. ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಕೆತ್ತನೆಕಾರರು ತಪ್ಪು ಮಾಡದಂತೆ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಕೆತ್ತಿಸಿದರು.
ತಾಳಗುಂದದ ಸ್ಥಳೀಯನಾದ ಮಯೂರಶರ್ಮ ವೈದಿಕದಲ್ಲಿ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಪಲ್ಲವರ ರಾಜಧಾನಿ ಕಾಂಚೀಪುರಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಗುರು ಮತ್ತು ತಾತ ವೀರಶರಾಮರೊಂದಿಗೆ ಹೋದನೆಂದು ಶಾಸನಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವ ಕಾವಲುಗಾರನಿಂದ (ಕುದುರೆ ಸವಾರ) ಅವಮಾನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಯೂರಶರ್ಮನು ಕೋಪದಿಂದ ತನ್ನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಅವಮಾನದ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ಶಾಸನವು ಈ ಘಟನೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.
